تهیه ماکت کتاب اطلس گلسنگ ها ، میراث جهانی نگاه جهانی می طلبد - مجله بوشهری ها

او با بیان این که با توجه به گونه های مختلف گلسنگ و رفتارهای متفاوت هر گونه، زدودن و مقابله با این عامل آسیب زا در مجموعه های تاریخی متفاوت است، گفت: با در نظر دریافت اهمیت زدودن و پاکسازی گلسنگ ها در مجموعه تخت جمشید، ابتدا باید نسبت به گونه های مختلف آن، شناخت پیدا می کردیم و این فرایند شناخت هم طی سالهای 83 تا به امروز ادامه داشته و منجر به شناخت حدود 150 گونه شده است.

فدایی با تاکید بر این که کار عظیم و ماندگاری توسط دکتر سهرابی و تیم کارشناس همراه او در شناسایی گلسنگ ها اجرا شده است، در خصوص طرح تهیه اطلس گلسنگها گفت: برخی از این گلسنگ ها تاثیر مخربی داشتند و برخی هم اثر کمتری برجا گذاشته اند؛ لذا از همان ابتدا فکر کردیم که این مطالعات را زمینه ای برای تهیه یک اطلس قرار داد. البته مطالعات در تخت جمشید و پاسارگاد انجام و زمینه این مهم فراهم شد.

سرپرست پایگاه میراث دنیای تخت جمشید گفت: به یاری خدا در همین ماه های گذشته ماکت اولیه یعنی گزارش کاملی از شناسایی گلسنگ ها نهایی شد و ما نیز کوشش می کنیم که با یاری پژوهشگر این طرح، آن گزارش را در قالب یک ماکت کتاب علمی، آماده کنیم. اما فرآیند تبدیل یک گزارش به ماکت یک کتاب، احتیاجمند آنست که ویژگی های کتاب برای آن فراهم گردد.

فدایی افزود: این پروژه اکنون از بابت چگونگی ارائه محتوا در قالب تصاویر خوب و نقشه هایی با کیفیت در حال اجرا است، این مرحله که نهایی گردد بقیه مسائل مربوط به چاپ خواهد بود؛ ما امیدوار هستیم که بخش عمده ای از کار در ماه های پیش رو تا سرانجام سال انجام و یک ماکت کتاب علمی خوب، آماده گردد و پس از طی سطوح علمی و بحث های گرافیکی، تا سرانجام سال بخش مهمی از کار نهایی شده باشد.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا محتوا اطلس گلسنگ های تخت جمشید و پاسارگاد الان آماده شده است؟، گفت: محتوا با مفهوم شناسایی آنها بله، شناخت نسبت به انواع گلسنگ ها شامل مخرب، کم خطر یا بی خطر، که با الگوهای استاندارد آن مطابقت داده شده است؛ حتی به نظر می رسد گلسنگی هم بوده که برای اولین بار در تخت جمشید شناسایی شده است؛ به این معنا که یک گونه جدید به دنیا معرفی می گردد؛ لذا پروژه تهیه اطلس گلسنگ با چنین ویژگی محتوای علمی، آماده است.

فدایی در پاسخ به این سئوال که آیا تهیه اطلس گلسنگ ها به معنی ارائه راه چارههای علمی برای نجات میراثی نظیر تخت جمشید از آسیب این آفت ها است؟ گفت: فرض کنید ما در جنگی قرار داریم که بدون داشتن شناخت دقیق از دشمن و امکاناتش نمی توان برنده آن بود، باید ابتدا شناخت کافی پیدا کرد و بعد برای مقابله نسخه پیچید؛ این در خصوص گلسنگ ها مصداق دارد.

او ادامه داد: این موضوع در سراسر دنیا مورد بحث است، اگر ما هم این راه دراز را نپیموده بودیم، اکنون نسبت به مشکل کور بودیم و نمی توانستیم تشخیص دهیم که تمرکز باید روی کدام گونه گلسنگ باشد، با چه ابزار و چه روشی گلسنگ را حذف یا کنترل کنیم؛ این را باید توجه داشت که در موضوع گلسنگ و تکثیر آنها ما با یک موضوع و مبحث زیست محیطی روبرو هستیم. اکنون به همت کارشناسان و متخصصان این شناخت حاصل شده و البته که این نیمی از راه است و هنوز نیمه دوم که اتفاقا، دست کمی از نیمه اول ندارد، را انجام نداده ایم.

فدایی با تاکید براینکه دغدغه هواداران و دوستداران میراث فرهنگی به جا بوده است، گفت: این درست بودن دغدغه بدان معنی نیست که بنایی که 2500 سال با چنین شرایطی جلو آمده، طی 10 یا 15 سال مشکلش حل و به شکل کامل برطرف گردد، بارها گفته ایم که اجازه دهید کار مطالعات با دقت تمام کامل گردد؛ ما آهسته و پیوسته و با شناخت دقیق راستا پیش رو و با شناخت مسائل، پیش برویم.

روبروه با میراث دنیای احتیاجمند فکر و کار دنیای است

او در پاسخ این پرسش که آیا اکنون و با عنایت به شناخت علمی نسبت به مشکل گلسنگ ها، مانع دیگری برای زدودن این آفت از آثار تاریخی خصوصا میراث دنیای تخت جمشید و پاسارگاد وجود دارد؟ گفت: توجه داشته باشیم که ما با یک میراث دنیای روبرو هستیم، آن هم میراثی که سنگی و صخره ای است و همواره سنگ میزبانی خوب برای گلسنگ محسوب می گردد؛ دنیای بودن یک بنا، به تنها یک محدودیت برای انجام هر کاری است، حال اگر بخواهیم کار را برای حفاظت و درمان پیش ببریم قطعا باید آزمایشگاهی در همین مقیاس داشته باشیم آنهم نه روی میراث دنیای؛ آنوقت و پس از ارزیابی دقیق، به شکل محدود عمل نموده و نتایج آن را در آزمایشگاه یا در محدوده پایلوت و میدانی بستر سنگ معمولی، نه سنگ تاریخی، ببینیم. پس از آن آنالیز کنیم که آیا همین نتایج را در سنگ و سنگ نگاره های تاریخی هم خواهیم گرفت. موضوع اصلی در بخش درمان اینست که مقیاس ها را رعایت نموده و بی گدار به آب نزنیم.

بضاعت اندک در متخصصان گلسنگ شناسی

فدایی در پاسخ به این که آیا متخصصان داخلی توانایی انجام کامل پروژه را دارند یا باید از متخصصان خارجی نیز بهره بگیریم؟ گفت: بار دیگر این موضوع را باید متذکر شوم که ما با یک میراث دنیای سر و کار داریم که حل مسائلش هم راه چاره های دنیای را می طلبد؛ ما به این موضوع اعتقاد داریم، کما اینکه در مراحل شناخت و مطالعات هم از اساتید گلسنگ شناسی، به واسطه ارتباطاتی که با دانشگاه های دنیا داشتیم، بهره بردیم.

او ادامه داد: تخصص گلسنگ شناسی مثل تخصص هایی همچون باستان شناسی یا حفاظت نیست که تعداد زیادی متخصص در کشور آموزش داده باشیم، یا جامعه دانشگاهی تعداد زیادی گلسنگ شناس تحویل جامعه داده باشند، ما در این زمینه بضاعتمان کم است اما خوشبختانه همان چند نفری هم که روی این موضوع تمرکز دارند، که سرآمد آنها هم جناب دکتر سهرابی ست، از دانش بسیار بالا و وسیعی برخوردارند؛ این ها تحصیل نموده هستند و تمام دغدغه شان برای سال ها روی بحث گلسنگ متمرکز بوده است.

فدایی گفت: برای این مهم همچنان نباید راه اشتباه برویم، اینکه بتوانیم در موضوع آزمایشگاه و امکانات آزمایشگاهی از خارج کشور یاری بگیریم، یا در بحث درمان از دانش افرادیکه قبل از این در نقاط مختلف دنیا نتایج خوبی در کنترل گلسنگها کسب نموده اند استفاده کنیم؛ اینکه از مقالات منتشر شده توسط اساتید خارجی پیرامون این موضوع بهره ببریم، همه مد نظر قرار گرفته است، البته در مرحله شناخت ارتباط خوبی با دانشگاه های دنیا برقرار شد که در مرحله راه چاره درمانی هم می تواند ادامه داشته باشد.

لزوم حفاظت از پلکان شرقی کاخ آپادانا

وی در خصوص نگرانی ها برای اقدامی سریع در خصوص دیوار شاقتصادی کاخ آپادانا که بیشترین آسیب را از گلسنگ ها دیده است، نیز گفت: علت اینکه چنین مطلبی در خصوص کاخ آپادانا مطرح می گردد انست که ما یک پلکان شرقی و یک پلکان شاقتصادی در این بنا داریم، بخش شرقی همانی ست که سقفی دارد و حداقل در این چند دهه که از ایجاد این پوشش سقفی می گذرد، شاهد کمترین تاثیر فرساینده گلسنگ ها بوده ایم، حال اگر آنالیز کنیم متوجه خواهیم شد که موضوع در خصوص پلکان شاقتصادی 360 درجه با پلکان شرقی تفاوت دارد، بنابراین دغدغه این بوده که چه تدبیری می توان برای حفاظت از این بخش اندیشید و اجرا کرد.

فدایی گفت: اینگونه نیست که کل آسیب ها در بخش شاقتصادی ناشی از گلسنگ باشد، طبعا گلسنگ جایی رشد می نماید که رطوبت بیشترین تاثیر را دارد و آن رطوبت سایر مسائل فرسایشی و انحلالی را هم زمینه ساز خواهد بود؛ مطلب اینکه جمیع عوامل مختلف باعث فرسوده تر شدن بخش شاقتصادی کاخ آپادانا شده که یکی هم تجمع و تراکم بیشتر گلسنگ ها است. آقای دکتر سهرابی چون همه مسائل را از منظر گلسنگ می بیند و متخصص این موضوع هست، یکی از پیشنهادهای ایشان ایجاد سقف در پلکان شاقتصادی، به موازات اقدامات درمانی است؛ کما اینکه اجرای روش های سبز مبتنی بر محیط زیست هم به نوعی اقدامات کنترلی است یعنی اگر ما رطوبت را از محیط بگیریم، گلسنگ محیط را رها می نماید.

او در عین حال گفت: اما اجرای این سقف ها با محدودیت هایی روبرو است، یعنی اینکه شرایط به مثابه سه دهه قبل نیست که ما بتوانیم سقفی به عظیمی سقف ایجاد شده در ناحیه شرقی، اجرا کنیم از طرفی سقف های موقت هم باید توجیه داشته باشد؛ یعنی اینکه اگر قصد اجرای یک سقف در مقیاس کوچک را داشته باشیم باید کار از یک منطق پیروی کند. یکی از موضوعات پیگیری شده با هم اندیشی آقای دکتر سهرابی، همین بود که ایشان اطلاعات علمی را در اختیار ما بگذارند تا در شورای تصمیم گیری مطرح گردد؛ توجه داشته باشیم که اینجا موضوع منظر تخت جمشید است و ایجاد سقف هم این منظر را مخدوش خواهد نمود.

فدایی با یادآوری اینکه اطلاعات علمی می تواند در پذیرش شورای راهبردی برای ایجاد سقف در محدوده پلکان شرقی آپادانا، تاثیرگذار باشد. گفت: ما این موضوع را به زودی در شورای راهبردی مطرح خواهیم کرد تا تصمیم گیری نهایی انجام گردد. پذیرفتن این اقدام از سوی شورای راهبردی اهمیت بسیار زیادی دارد و موضوع بسیار مهمی است.

مساله اصلی دانش و اعتقاد قلبی است نه مسائل اقتصادی

سرپرست میراث دنیای تخت جمشید در خصوص مسائل و دغدغه های تامین منابع اقتصادی نیز گفت: نه این که مشکل اقتصادی نداشته باشیم اما اعتقاد قلبی من اینست که مسائل دانشی ما بیش از مسائل اقتصادی است، چون اگر طرح جامع داشته باشیم، هر زمان که اعتبار تامین گردد می توان طرح را اجرا کرد، اما اگر مطالعه، ایده و دیدی نسبت به لزوم انجام برخی کارها؛ یعنی اعتقاد قلبی، نداشته باشیم، هر زمان هم که پول باشد، عملا کاری را نمی توان انجام داد.

وی در پاسخ به این سئوال که آیا اکنون احتیاج به متخصصین خاص یا منابع اقتصادی وجود دارد که امکان تامینش فراهم نباشد؟ گفت: ما در خصوص لزوم اجرای پوشش دید نداشتیم اما الان با شناختی که نسبت به تاثیر گلسنگ ها کسب کردیم به این اعتقاد رسیدیم که باید سقف اجرا گردد؛ در مرحله بعد باید مسائل فنی اجرا بخش های مختلف را مد نظر داشت؛ اگر دانش ما در خصوص چگونگی اجرا هم کامل گردد، یعنی به یک طراحی خوب برسیم، 90 درصد راه را رفته ایم و بودجه 10 درصد کار است.

ایسنا نوشت، فدایی با تاکید براینکه اگر دانش لازم موجود باشد بقیه مسائل نیز حل خواهد شد، گفت: همانطور که در سال های قبل هم تا اندازه ای بودجه داشتیم ولی چون طرح و اعتقاد و دانش نسبت به اینکه آیا چنین اقداماتی ضروری است، نداشتیم یا اینکه نمیدانستیم انجام این اقدام تا چه حد ضرورت دارد یا جزئیات آن چگونه باید باشد، از بودجه ها استفاده نکردیم؛ در کل مسائل اقتصادی در همه زمینه ها وجود دارد اما مسائل اقتصادی نسبت به دیگر مسائل کمرنگ تر است.