درمان مارگزیدگی با این راه حل ها - مجله بوشهری ها

وجود انواع جانوران در این مکان ها مانند مار و عقرب می تواند یک روز خوب را تبدیل به یک روز بد و پر از حادثه کند. بد نیست بدانید که چطور می توان با مارگزیدگی مقابله کرد، شاید دانستن بعضی نکات کاربردی و مرور آنها جایی به دردتان بخورد.

علایم، نشانه ها و آنالیز بیمار

علایم و نشانه های زهرآگین شدن بدن کسی که مورد گزش مار واقع شده به عواملی چون اندازه مار، محل، تعداد و عمق گزیدگی، مقدار زهر تزریق شده، حساسیت فرد نسبت به زهر، سن و وزن مصدوم، سلامتی عمومی فرد و نوع و تعداد میکروارگانیسم موجود در حفره دهانی مار بستگی دارد. اما برای آنالیز بیمار و این که بدانید مار سمی او را نیش زده یا غیر سمی، دانستن این نکات لازم است:

• مشاهده مار
• مشاهده سوراخ یا زخم در محل نیش زدگی.
• درد در محل گزیدگی؛ درد و سوزش شدید است.
• تورم، با گذشت زمان، تورم به سمت قسمت مرکزی اندام و به طرف تنه فرد پیشرفت می نماید.
• قرمزی پوست و بروز تاول
• قرمزی و تورم عروق لنفاوی در عضو گزیده شده و پیشرفت این قرمزی و تورم به سمت قسمت های مرکزی بدن. لبه های این ناحیه بسیار دردناک و نسبت به لمس حساس است.
• تهوع، استفراغ، سرگیجه و احساس ضعف
• کاهش فشار خون
• تب، لرز و تعریق
• سوزن سوزن یا کرخت شدن نوک انگشتان و اطراف لب و دهان
• خونریزی از بینی، وجود خون در ادرار یا مدفوع
• تند شدن تنفس یا تنگی نفس
• افزایش نبض
• مشکل بینایی

نکته:

در آنالیز بیمار، ابتدا به دنبال اثرات دو دندان روی پوست مصدوم بگردید. البته ممکن است فقط یکی از دندان ها در پوست فرو رفته باشد. گاه نیز یکی از دندان های مار در حمله به هدف قبلی شکسته است. گاهی هم ممکن است که مار در مرحله پوست اندازی بوده و بیشتر از 2 دندان داشته باشد.

هنگامی که کسی توسط مارسمی گزیده می گردد، علایمی که در او ظاهر می گردد را بسته به نوع سم و میزان ورود آن به بدن به دو گروه خفیف و شدید تقسیم می نمایند:

تفاوت گزیدگی مار سمی با مار غیرسمی

• مارگزیدگی در بچه ها معمولا شدت و مرگ و میر بیشتری دارد.
• اگر گزش در محل یک رگ بزرگ باشد، سم به طور مستقیم وارد گردش خون شده و تشنج و مرگ در عرض چند دقیقه بروز می نماید.
• اثرات سمی بعد از چند ساعت تا چند روز بر روی قلب و عروق، دستگاه تنفس، گوارش، کلیه ها واعصاب ظاهر می گردد.
• وجود تهوع و استفراغ در دقایق اول پس از گزش، نشان دهنده ورود مقادیر زیاد سم به درون فرد مارگزیده است.
• سم بعضی مارها سبب فساد و آسیب قسمت وسیعی از پوست می گردد. گاهی گزش توسط مار سمی بدون وارد شدن سم به بدن فرد مارگزیده صورت می گیرد. اگر پس از یک ساعت، درد و سوزش درمحل گزش و علایم عمومی گفته شده، مشاهده نشد، می توان از وارد نشدن سم به بدن اطمینان حاصل کرد.
• زخم ناشی از گزش مارها مثل بقیه زخم ها ممکن است دچار عفونت ثانویه گردد.
• ممکن است در اثر گزش فرد توسط یک مار غیر سمی، علایم عصبی، روانی و هیجانی ظاهر شوند که ارتباط به سم مار ندارد.

یاری های اولیه

این که بدانید هنگام مارگزیدگی چه کارهایی باید انجام دهید تا سم از بدن خارج گردد یا به بقیه اندام ها سرایت نکند، می تواند جان مصدوم را نجات دهد. به عنوان یک ناجی این نکات را بخوانید و به خاطر بسپارید:

• اگر گزیدگی ها در ناحیه دست و پاها رخ داده، با استفاده از پارچه یا باندی که حدود 4 تا 5سانتی متر عرض داشته باشد، بالا و پایین محل گزیدگی را ببندید. البته این کار باید با رعایت اصول انجام گردد. باند یا پارچه را طوری ببندید که یک انگشت به راحتی از زیر آن عبور کند و مانع مسدود شدن خون سرخرگی نگردد.
• در صورتی که محل گزش در نزدیکی مفاصل است، از قراردادن نوار در دو سمت مفصل خودداری کنید و نوار را فقط در بالای زخم یعنی سمتی که به تنه مصدوم نزدیک تر است ببندید.

  زیورآلات، ساعت یا لباس های تنگ را از اندام گزیده شده خارج کنید.

• استفاده از دستگاه پمپ مکنده مخصوص در 30دقیقه اول مارگزیدگی توصیه می گردد. در صورتی که پس از 5 تا 10دقیقه بعد از مارگزیدگی به بیمار رسیدید، توسط ساکشن کردن می توانید 25 تا 50درصد زهر را خارج کنید. در صورت در اختیار داشتن محلول آنتی سپتیک یا صابون سطح زخم را با آن شست وشو دهید.
• با استفاده از تیغه چاقو که آن را روی آتش گرفته و ضد عفونی نموده اید یا تیغ بیستوری استریل یک شکاف خطی در محل گزش ایجاد کنید. یادتان باشد روی ناحیه گزش را برش ضربدری ندهید؛ این کار ریسک بریده شدن اعصاب و عروق خونی را افزایش می دهد.
• زخم باید حدود 20 دقیقه مکیده گردد. اگر دهان شما زخم یا خراش دارد یا دچار گلو درد و سرماخوردگی هستید از مکیدن محل گزش خودداری کنید. مایع زخم که توسط ساکشن دهانی خارج می گردد باید مرتبا دور ریخته گردد، با این حال اگر احتمالا بلعیده شد، جای نگرانی نیست، زیرا زهر در معده بی اثر می گردد.
• در صورت امکان اطلاعات صحیحی در خصوص شکل مار به دست آورید.
• هرگز به بیمار اجازه ندهید که راه برود.
• مصدوم را سریعا به مراکز درمانی منتقل کنید.
• استفاده از کمپرس سرد در مارگزیدگی ممنوع است.

پیش بینی وضع مارگزیده

تا زمانی که ضربان قلب وجود دارد می توان به بهبود بیمار امیدوار بود. گاهی مصدوم یا مار گزیده بدون درمان اصلی بهبود پیدا می نماید و نیز ممکن است مرگ خیلی سریع بعد از گزش گروه الاپیده (یا کبری) فرا رسد. حد متوسط زمان فرا رسیدن مرگ معمولا 5 ساعت بعد از گزش است ولی ممکن است مرگ تا 7روز پس از گزش نیز به تاخیر بیفتد. توجه به پایین آمدن فشار خون و مشاهده علایم بالینی ، اختلالات دستگاه تنفس و گردش خون موضوع را تا حدی روشن می نماید .

در گروه الاپیده یا کبری اساسا مرگ در اثر فلج دستگاه تنفسی است. ضعف ماهیچه ها ، ازدیاد ترشح بزاق و استفراغ بیش از حد مزید بر علت و گاهی موجب خفگی می گردد. در حالی که در گروه افعی ها خونریزی و شوک بیشتر باعث مرگ می گردد .

چنانچه زخم را ضد عفونی نمایند و آزاد بگذارند در یکی دو هفته خشک خواهد شد. ولی اگر به عللی زخم بسته گردد ممکن است عفونی شده و بهبودی طولانی تر گردد و حتی دیده شده که زخم چند ماه ادامه داشته و پایان به مراقبت و عمل جراحی نیاز پیدا نموده است.

دوران بیماری در گزش مارهای دریایی کمی طولانی تر است و شاید چند ماه طول بکشد تا بیمار سلامت خود را باز یابد. در گزش افعی ها اگر سم خاصیت خونریزی داشته باشد، معمولا بیمار طی یک هفته بهبود پیدا می نماید. اما درگزش افعی هایی که سم آنها خاصیت انعقاد خون را تغییر می دهند و سرم غیر اختصاصی در خصوص آنها تجویز می گردد، دوران بیماری دو سه هفته طول خواهد کشید تا بهبود حاصل گردد .

در حالات سخت بیماری ، ابتدا جریان خون سریع می گردد و بعد این جریان به کندی صورت می گیرد. در چنین وضعی خون به قلب و مغز به کندی می رسد و ممکن است این عمل در اثر شوک (12 تا 72ساعت بعد از گزش) یا در اثر خونریزی داخلی یا از محل گزش باشد.

روش های پیشگیری از مارگزیدگی

از قدیم گفته اند پیشگیری بهتر از درمان است. این نکات را بخوانید و در اردوها و گردش هایتان آنها را رعایت کنید تا اتفاقی نیفتد:

یک مکان خنک و سایه دار مثل یک شکاف سنگی، یک غار یا تورفتگی سنگی، سنگ های کنار چشمه ها، شاخه های سایه دار درخت ها و... همان قدر که برای شما می تواند جذاب باشد، برای یک مار هم که در طول روز مجبور به خنک نگه داشتن خود است، جذاب است. پس، قبل از وارد شدن به این مکان ها خیلی دقت کنید و با سر و صدا کردن باعث فرار مار از این مکان ها شوید.

هنگام راه رفتن بین علف های بلند حتما با دقت به زیر پای خود نگاه کنید و از یک چوب دست، عصا، باتوم و... بهره ببرید و با کشیدن آن به زمین و ضربه زدن به سنگ ها و یا شاخه های جلوی پایتان مار را از ورود خود مطلع کنید تا او شما را غافلگیر نکند.

85 درصد مارگزیدگی ها در ناحیه زانو به پایین اتفاق می افتد، پس بهتر است از کفش مناسب بهره ببرید و با پوشیدن جوراب های ضخیم از پای خود محافظت کنید.

اگر هوس گل چیدن کردید، بدون دقت و بی محابا دستتان را زیر سنگ های بزرگ و توده های علفی فرو نبرید. معمولا این جور جاها محل زندگی مارها است.

بعضی ها با دیدن مار وظیفه خود می دانند که یا او را بکشند یا بگیرند که این امر خود دلیل اصلی 50درصد از مارگزیدگی ها است. پس اگر در طبیعت با مار روبرو شدید سر به سرش نگذارید و خیلی آرام بدون تحریک او عقب نشینی کنید.

سر و صدا باعث می گردد مارها از جلوی راهتان کنار بروند. پس، از سوت زدن و آواز خواندن دریغ نکنید!

هیچ وقت کوله پشتی خود را با در باز بر روی زمین رها نکنید.

لباس های خود را برای مدت طولانی بر روی زمین رها نکنید. اگر کفشتان را درآورده اید، هنگام دوباره پوشیدن آن دقت کنید که چیزی توی آن نرفته باشد.

اگر چادر زده اید، همواره در آن را بسته نگه دارید و شب ها وسایل و مخصوصا کفش های خود را به داخل چادر بیاورید. اگر هم به هر دلیلی ناچار به بیرون گذاشتن بعضی لوازم از جمله کفش های خود شدید، حتما آنها را داخل یک کیسه غیر قابل نفوذ قرار دهید. به علاوه ریختن تنباکوی خیس شده به دور چادر سبب دور شدن مارها از آن می گردد.

اول خوب نگاه کنید، بعدا بپرید! هیچ وقت به جایی که آن را نمی بینید (پشت یک سنگ، یک توده علفی و...) نپرید. از کجا می دانید، شاید کنار یک افعی فرود بیایید!

هرگز به یک مار حتی اگر مرده به نظر برسد، دست نزنید.

اگر در فاصله بسیار نزدیک (یکی دو قدم) با مار بودید و دیدید که حالت دفاعی به خود گرفته، خونسردی خود را حفظ و سعی کنید بدون این که برگردید، با برداشتن چند قدم به عقب خیلی آرام از آن دور شوید.

اگر متوجه وجود مار در نزدیکی کسی شدید، بدون این که هول شوید و بترسانیدش، با صدای بلند او را هدایت کنید تا از منطقه خطر دور گردد.

این فکر که مارهای کوچک خطری ندارند، کاملا نادرست است. شاید یک بچه افعی رو به رویتان باشد و خودتان خبر نداشته باشید. بد نیست بدانید مار جعفری که از سمی ترین انواع افعی های ایران به حساب می آید، ماری بسیار زیبا، کوچک، ظریف و با قطری کم است. با تاریک شدن هوا مارها هم برای شکار از لانه شان بیرون می آیند. پس اگر در شب قصد پیاده روی دارید از چراغ استفاده و جلوی پای خود را به دقت نگاه کنید.

صبح زود مارها از سرمای دم صبح بی حال می شوند و برای گرم شدن خود را به مکان هایی که آفتابگیر است می کشانند. پس مراقب چنین مکان هایی باشید.

منبع: برترین ها