تنفر بچه ها از بعضی غذاها - مجله بوشهری ها

نویسنده: دکتر عباس عطاری

با بچه هایی که از برخی غذاها تنفر دارند چه باید کرد؟

تنفر از غذا در کودک بیش تر جنبه ی حسی دارد یعنی این که کودک از رنگ، طعم، بو یا شرایط ظاهر برخی غذاها بدش می آید. چنین کودکی ممکن است از نوع خاصی از مواد تشکیل دهنده ی غذا (مثلاً گوشت) یا از انواع متفاوت یک ماده ی غذایی تنفر داشته باشد، مانند وقتی که نوع شیر تغییر می کند. از شیر مادر به خوبی تغذیه می شود ولی ممکن است از خوردن سایر انواع شیرها اجتناب کند یا از فلان نوع شیر خشک متنفر باشد.

گاهی کودک از گروهی از غذاها تنفر دارد. مثلاً سبزیجات یا میوه ها، ولی ممکن است همین گروه غذایی را به صورت پخته یا آبمیوه دوست داشته باشد.

گاهی ممکن است تنفر از یک غذا را بر اساس رنگ یا مزه و طعم، به غذاهای مشابه تعمیم بدهد. مثلاً برای اولین بار که آب هویج به کودک داده می شود، خوشش نیاید و احساس تنفر کند و پس از آن ممکن است از هر خوراکی که رنگ زرد یا نارنجی داشته باشد بدش بیاید.

تنفر از غذا اغلب در زمانی که رژیم غذایی کودک تغییر می کند یا زمان از شیر گرفتن یا ارائه ی غذاهای تازه، بروز می کند و به خصوص در سال دوم زندگی بیش تر مشهود است.

گاهی تنفر از غذا بستگی به سفره و ظرف غذا دارد. کودک غذای خود را در ظرف مخصوص خودش به خوبی می خورد ولی اگر غذا در ظرف دیگری به او داده شود، از خوردن آن امتناع می کند. حتی تغییر مکان معمول غذا خوردن یا کنار گذاشتن جایگاه مخصوص غذای کودک، ممکن است منجر به تنفر او از غذا خوردن شود. کودک به برخی شرایط برای تغذیه عادت می کند و در حقیقت حالت شرطی پیدا می کند و چنان چه این شرایط تغییر کند دچار مشکل تغذیه می شود. این شرایط ممکن است حضور مادر در کنار کودک، وجود ظرف مخصوص غذا، عروسک یا اسباب بازی مورد علاقه ی کودک، درجه حرارت محیط، عدم حضور افراد غریبه، مکان تغذیه، روی زمین یا روی جایگاه نشستن، سکوت و... باشد.

تنفر از غذا به صورت روبرگرداندن، اخم کردن، صورت را در هم کشیدن، تف کردن، لب ها را محکم به هم چسباندن و بیرون ریختن غذایی که در دهان است، دیده می شود.

تنفر از غذا ممکن است منجر به سوء تغذیه شود. مثلاً امتناع از خوردن سبزیجات و میوه ها ممکن است به کمبود ویتامین بینجامد. نخوردن شیر یا گوشت امکان دارد به کمبود پروتئین، روی و آهن منجر شود. نخوردن غذاهایی که احتیاج به جویدن دارند (مثل گوشت، میوه ها، نان) موجب تأخیر رشد حرکتی عضلات دهان و حتی ضعف عضلات ناحیه ی دهان و در نهایت اشکال در تلفظ کلمات می شود.

معمولاً بچه هایی که از برخی غذاها (بر اساس طعم، رنگ، بو) تنفر دارند، دچار مسائل حسی دیگری هم هستند. مثلاً راه رفتن روی زمین های ناصاف، چمن و یا شنی را دوست ندارند و از پوشیدن برخی لباس ها یا کفش و جواب خودداری می نمایند.

این بچه ها ممکن است از برخی بوها تنفر داشته و به طور کلی نسبت به بوها بسیار حساس باشند. حس چشایی آنان قوی تر از سایرین است، لذا به مزه ی غذاها حساس تر از دیگر بچه ها هستند و غذاهایی که شور یا خیلی شیرین باشند را دوست ندارند و ترشی و تلخی را تحمل نمی نمایند. ممکن است حساسیت به طعم و مزه ی غذاها جنبه ی ارثی داشته باشد و حداقل یکی از والدین آن ها هم، در دوره ی کودکی چنین حساسیتی داشته اند. این والدین گزارش می نمایند که تا سن بلوغ بسیاری از غذاها را نمی خورده اند و برخی غذاها را برای اولین بار در دوران بلوغ یا اوایل بزرگسالی امتحان نموده اند. والدینی که خودشان نسبت به طعم، شکل ظاهری و بوی غذا حساسیت زیاد دارند، ممکن است رژیم های غذایی محدودی داشته باشند و غذاهایی که به کودک ارائه می نمایند تنوع چندانی نداشته باشد و صرفاً بر اساس ذائقه ی خودشان تهیه شود و قدرت انتخاب از کودک سلب شود.

یکی دیگر از دلایل تنفر از غذا خوردن ممکن است اضطراب و ترس اجتماعی باشد. بچه هایی که ترس اجتماعی دارند از انجام هر فعالیتی در حضور جمع خودداری می نمایند و لذا در تنهایی و در حضور اعضای خانواده غذا می خورند ولی از غذا خوردن در میهمانی و در حضور افراد غریبه امتناع می نمایند.

به طور کلی بچه ها در دوره ی شیر خوارگی بهتر از سنین بالاتر غذاهای تازه را می پذیرند. در نتیجه پیشنهاد می شود در دوره ی شیرخوارگی غذاهای تازه چندین بار به آن ها خورانده شود. در این صورت نه تنها همان غذا بلکه غذاهای مشابه را هم می پذیرند. بنابراین یک یا دو بار رد کردن غذای تازه از جانب کودک به معنای تنفر از آن غذا نیست. در سنین بعد از شیرخوارگی گاهی ضروری است بیش از ده بار یک غذای تازه ارائه شود تا کودک آن را بپذیرد.

باید از تهدید کردن بچه ها به این صورت که: باید غذایت را تا آخر بخوری، تا غذایت را تمام ننموده ای حق نداری از سر میز بلند شوی، اگر غذا را نخوری فلان کار را برایت انجام نمی دهم یا فلان چیز را برایت نمی خرم پرهیز کرد. این گونه تهدیدها تأثیرات منفی دارد.

بچه ها در سنین 3 تا 5 سالگی برای نحوه ی غذا خوردن ابتدا والدین و سپس بچه ها هم سن و سال خود را الگو قرار می دهند. به این ترتیب رفتارِ غذا خوردنِ والدین در حضور بچه ها تأثیر عمیقی بر رفتار غذا خوردنِ بچه ها دارد. اگر والدین یک غذای تازه را خودشان بخورند ولی آن را به بچه ها ارائه ننمایند، آن ها بیش تر مایل می شوند تا آن غذا را بخورند. بهتر است به جای اصرار به خوردن آن غذا به کودک فرصت داده شود تا خودش با کنجکاوی غذای تازه را درخواست کند.

در خصوص بچه هایی که واکنش های شدید تنفر (تهوع و استفراغ) در مقابل غذایی خاص نشان می دهند، بهتر است از ارائه ی آن غذا اجتناب شود. ولی اگر کودک واکنش های جزئی مثل اخم کردن نشان داد، بهتر است غذای تازه در نوبت دیگری به وی داده شود. بهتر است اندازه کمی از غذای تازه را به همراه غذایی که دوست دارد به اوبدهیم. و به تدریج در دفعات بعد اندازه غذای تازه را بیش تر کنیم. یعنی در بشقاب غذای کودک هم اندازهی از غذای مورد علاقه ی او و هم اندازه کمی از غذای تازه باشد.

به جای این که یک غذای تازه را در بشقاب کودک بگذاریم و از وی بخواهیم آن را بخورد، بهتر است آن غذا به وسیله والدین صرف شود و به کودک فرصت بدهیم تا خودش غذای تازه را درخواست کند.

گاهی در برخورد با بچه هایی که از غذا تنفر دارند، ضروری است که اعضای خانواده در حضور کودک، سر سفره یا میز؛ غذای خود را طبق برنامه ی غذایی صرف نمایند بدون این که از کودک بخواهند غذا بخورد. آن قدر باید این کار را تکرار نمایند تا کودک خودش درخواست غذا نماید و اگر درخواست کرد اندازه بسیار کمی از آن را در بشقاب وی بگذارند. لازمه ی این کار صبر و حوصله ی والدین است، والدین نباید نگران سوء تغذیه ی کودک باشند. با قدری صبر و حوصله، مشکل تنفر غذایی برطرف می شود. اصرار زیاد، با وعده و وعید غذا دادن به کودک، خواهش و تمنای بیش از حد از کودک برای غذا خوردن، با تهدید و تنبیه غذا خوراندن، ساعت ها سفره را پهن گذاشتن تا کودک غذا بخورد و قاشق به دست دنبال کودک دویدن، به شرطی شدن و تنفر بیش تر او از غذا خوردن منجر می شود.

منبع مقاله :

عطاری، عباس؛ (1387)، اختلالات تغذیه ای (مسائل رفتاری تغذیه در بچه ها)، تهران: نشر قطره، چاپ اول

/ج

منبع: راسخون