آیا ثبت ملی کارت شانس شیوشگان می گردد؟ - مجله بوشهری ها

داستان چیست؟

13 سال بعد از برنامه ریزی ها، تصویب و اجرایی کردن طرحهایی که شیون شیوشگان را درآورده، بالاخره شیوشگان تاریخی در کرمان را در فهرست آثار ملی ثبت کردند، اما این قدم به تنهایی به نجات آن محوطه تاریخی کمکی نمی نماید. در این شرایط به نظر می رسد نخست باید دید ثبت ملی این محوطه، چه اندازه از آسیبهای واردشده به آن را رفع می نماید؟

آنهم در شرایطی که دادستان کل کشور، به دادستانهای عمومی کشور ماموریت داده تا مراقب ضوابط ارتفاعی حریم بناهای ثبت شده در فهرست آثار ملی در محدوده املاک مجاور عرصه آثار باشند و از سوی دیگر با توجه به مشخص نشدن عرصه و حریم این قلعه تاریخی از یک سو و تصویب طرح ضوابط ارتفاعی بناهای ثبت شده؛ فاصله ای به عمق دوبرابر بالاترین ارتفاع بنای ثبت شده از حد بیرونی عرصه و در محدوده املاک مجاور عرصه آثار ملی در نظر گرفته گردد، اما برای محوطه ای مانند شیوشگان قرار است چه چیزی ملاک قرار گیرد.

شیوشگان و آسیبهایی که از حدود 13 سال قبل به این بنای تاریخی وارد شده خود روایت متفاوتی دارد، داستانی که دیگر بناهای تاریخی از کوه صفه در اصفهان و طاق بستان کرمانشاه گرفته تا قلعه سموران کرمان که با حکم دادگاه از تخریب بیشتر نجات پیدا کرد، هر کدام به نوعی آن را چشیده اند.

حالا این محوطه تاریخی بعد از گذشت 13 سال از بلاهایی که سرش آورده اند - چه تله کابین در بالاترین نقطه شیوشگان تا هتلی که سرمایه گذارش هر روز فرایند کارش را آنالیز کند که همه چیز به خوبی پیش برود و چه آسیبهایی که به مرور بخش زیادی از عرصه و حریم قلعه را مخدوش نموده - و چهار سال بعد از تهیه پفراینده ثبتی بالاخره حکم ملی شدن از شورای ثبت وزارتخانه میراث فرهنگی را گرفت.

پیرامون مطلب آیا ثبت ملی کارت شانس شیوشگان می گردد؟ باید بدانید که همان حدود چهار سال قبل بود که با شروع مطرح شدن هشدارها، شهردار وقت کرمان در برابر نخستین اعتراضات گفت که دلش برای بام کرمان می سوزد، اما این دلسوزی کاری برای نجات شیوشگان نکرد، بلکه گویا ورق را جور دیگری حرکت داد؛ پروژه احداث هتل و تله کابین سریعترین راه خود را پیدا کرد و گویا به نتیجه رسید.

هر چند فعالان میراثی کرمان چند بار با تشکیل زنجیره های انسانی در حمایت از این میراث تاریخی، مخالفتشان را با تسطیح کوه و ساخت مرکز اقامتی روی کوه صاحب الزمان نشان دادند، که اگر تاثیر داشت در همان زمان که هنوز زیرساخت های کمی برای ساخت هتل و نصب تله کابین روی این محوطه چندهزار ساله ایجاد شده بودند، توقف هر کاری در آن به راحتی انجام می شد. در همان زمان رسانه ها پیگیری کردند و نوشتند تا دست کم این کوه را به یادگار گذشتگانتان نگه دارند تا مکانی برای جذب گردشگران باشد و ایجاد اشتغال بیشتر برای جوانان، اما گویا هتل سودش بیشتر بود و تله کابینی که با بحران های این چند ساله در هر زلزله و رخداد طبیعی می تواند به راحتی از پا دربیاید!

در میان همهمه خبرهایی که به طور دائم منتشر می شدند، اما می توان بی توجهی در ثبت ملی این اثر را تا همین یکی دو روز قبل از مهمترین عواملی دانست که باعث وارد شدن آسیبهای زیادی به این محوطه شده است.

دی ماه دو سال قبل بود که تعدادی از پایه های تله کابین در حریم منظری بعضی بناهای تاریخی اطراف این کوه نصب شد و در آن موقع نخستین اظهارنظرهای میراث فرهنگی کرمان در این زمینه مطرح شدند.

محمدمهدی افضلی، مدیر روابط عمومی و امور فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمان پیرامون آیا ثبت ملی کارت شانس شیوشگان می گردد؟ می گوید: برای ساخت هتل بام کرمان تنها یک موافقت اصولی در تاریخ 23 فروردین ماه 1394 با اعتبار شش ماهه از سوی معاونت سرمایه گذاری اداره کل میراث فرهنگی استان کرمان صادر شده که این موافقت اصولی براساس نظر موافق مدیر کل وقت استان، علی مهاجری اجرا شده بود.

بخشهایی از جاده دسترسی هتل بام کرمان با حریم تخت دریاقلی بیگ و باغ بیرم آباد تداخل دارد. بعد از این موافقت اصولی و اتمام اعتبار آن و همچنین عدم تمدید از سوی اداره کل میراث فرهنگی استان کرمان برای ساخت هتل بام و همچنین تله کابین کرمان دیگر هیچ مجوزی صادر نشده است. در زمان شروع مراحل احداث خط پروژه تله کابین کرمان هیچ استعلامی از میراث فرهنگی اخذ نشده است، در حال حاضر نیز تعدادی از پایه های تله کابین در حریم منظری بعضی بناهای تاریخی اطراف آن نهاده شد.

وی ادامه داد: در حال حاضر تعدادی از پایه های تله کابین، در حریم منظری قلعه دختر و قلعه اردشیر واقع شده است، که در زمان شروع احداث آن کارشناسان این اداره کل از خط پروژه بازدید می نمایند و قرار می گردد، طرح مجددا بعد از اصلاح و بازنگری برای استعلام به این اداره کل ارسال گردد که متاسفانه بدون انجام این مراحل اقدام به احداث پروژه می گردد. متاسفانه، مدیران وقت شهرداری کرمان بدون اخذ استعلام و انجام سایر مراحل اداری اقدام به احداث این خط پروژه نموده اند.

چند ماه بعد یعنی 11 اسفند 97 رحمت الله رئوف، مدیر کل وقت دفتر آنالیز عملکرد، بازرسی و رسیدگی به شکایات سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گفت: براساس اعلامی که به مدیر کل میراث فرهنگی استان کرمان داشته، این استان موظف است تا یک هفته آینده موقعیت خود را نسبت به پیگیری پفراینده ساخت وساز در بافت تاریخی کرمان و محوطه شیوشگان اعلام کند .براساس پیگیری هایی که از اداره کل استان و دفتر حقوقی داشته ام، ما به عنوان متولیان میراث فرهنگی کشور موظف هستیم در نقطه ای که مدیر یک استان امکان برخورد با تخلفات و جلوگیری از یک اتفاق را ندارد، تخلف در حوزه میراث فرهنگی را از ستاد مرکزی سازمان دنبال کنیم. هر چند رئوف در آن موقع، مهلتی یک هفته ای اعلام نموده بود، اما باز هم خبری خوش از شیوشگان نرسید.

18 اردیبهشت 1398 خبرهای دیگری از شیوشگان رسید؛ امید ابراهیمی، فعال میراث فرهنگی استان در آن موقع از شرایط نامناسب این محوطه تاریخی اطلاع داد؛ ساخت و سازهای در حال اجرا برای ساخت هتل و نصب تله کابینی که هر روز پیشرفت آن چشم گیر است، نه تنها منظر غارهای محوطه از بین رفته و تخریب شده اند، بلکه مسائل و معضلات زیست محیطی و میراث تاریخی و طبیعی آن هر روز بیشتر از قبل می گردد.

ساخت اتاقکی جدید در حریم قلعه و محوطه تاریخی شیوشگان انجام شد. بخش جنوبی کوه که هیچ ربطی به جاده کشی این پروژه نیز نداشته، کاملا تخریب شده است، حتی قسمت پشت باغ بیرم آباد و منظر جنوبی کوه قلعه شیوشگان را نیز از بین برده اند. از سوی دیگر در نمای شمالی این محوطه نیز جاده کشی و تخریب گسترده کوه باستانی در حریم و عرصه بناهای تاریخی شکل گرفته است.

هر چند امروز بخش هایی از این محوطه تاریخی را در فهرست آثار ملی به ثبت رسانده اند، اما ساخت تله کابین و هتل روی عرصه و محوطه شیوشگان از اولویت هایی است که گویا مسئولان شهری نسبت به آن توجه ویژه تری دارند تا حفاظت از این محوطه تاریخی!

مرداد سال گذشته محمدحسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی وزارتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در نامه ای به فعالی، رئیس سازمان میراث فرهنگی استان کرمان نسبت به ضرورت حفاظت از کوه صاحب الزمان کرمان به مثابه یک اثر فرهنگی و طبیعی تاکید نمود و خواست تا طرح های گردشگری در پهنه فرهنگی و طبیعی این کوه با درنظر دریافت اولویت های حفاظتی تهیه گردد و به مرحله اجرا درآید.

حدود 11 ماه بعد یعنی دوم تیر سال جاری؛ سیدمهران عالم زاده، شهردار کرمان دوم تیر ماه در نشست خبری با رسانه های استانی کرمان درباره آخرین شرایط پروژه بام کرمان اعلام می نماید که هتل بام کرمان در مرحله تایید نقشه ها از سوی میراث فرهنگی کشور است اما عملیات محوطه سازی و کاشت درخت در بالای کوه در حال اجرا است.

روایت شیوشگان، داستان امروز و دیروز نیست، 13 سال از نخستین تصمیم ها برای ساخت و ساز در این محوطه می گذرد. داستانی که میرحسینی، رئیس کمیسیون گردشگری شورای شهر کرمان در نشست عمومی شورای شهر کرمان پرده از ادامه اتفاقات آن برداشت. او در آن جلسه با اشاره به حضور مسئولان موسسه ملل و بازدید از پروژه های این موسسه در کرمان اظهار کرد: در نشستی که با حضور استاندار برگزار گردید، رئیس موسسه ملل اظهار داشت همه تجهیزات پروژه تله کابین در کرمان تخلیه شده و منتظر برقراری پروازهای خارجی برای حضور مشاور طرح و نظارت بر نصب دستگاه ها هستند و صورت جلسه شد که حداکثر در پاییز سال جاری پروژه تله کابین بهره برداری گردد. اعلام شد 1300 متر فضای رستوران، کافی شاپ و فضای خدماتی در بالای کوه ساخته و همزمان با بهره برداری از تله کابین بهره برداری می گردد. همچنین گزارش شد پروژه بام کرمان شامل ساختمان هتل، دریاچه و پنج هکتار فضای سبز است که بخشی از فضای سبز و دیواره حفاظتی اطراف پروژه نیز اجرا شد.

حالا چند روز بعد از این همه خبر و حرف، شیوشگان یکی از 26 اثر ثبت ملی شده از شش استان کشور بود که هفتم مرداد با رای اعضای شورای ثبت وزارتخانه میراث فرهنگی به ثبت رسید؛ اما آیا انتها تیغ های بی مهری هم از تن این محوطه و قلعه پاک می گردد؟ آیا می توان غارهای تاریخی شیوشگان را که در اثر انفجار و بیل مکانیکی از تاریخ شیوَشگان حذف شده اند بار دیگر برگرداند؟ و آیا ملی شدن این محوطه از تخریب های بیشتر که ادامه پروژه هتل و تله کابین برای محوطه و آثار تاریخی شیوشگان را بدنبال دارد، جلوگیری می نماید؟