مراسم بزکشی یا مسابقه کوکپر، جاذبه ای در بین مردم افغانستان! - مجله بوشهری ها

مسابقه یا ورزش بزکشی | Buzkashi

با نزدیک شدن به عید نوروز و همچنین برگزاری مراسم ها، جشن ها، اعیاد و حتی مراسمات عروسی، بیشتر مردان افغانستان خود را برای شرکت در ورزش و مراسم بزکشی افغانستان آماده می نمایند. اگر قصد دیدن چنین مراسمی را دارید، باید در فصل سرما برای رفتن و سفر به افغانستان اقدام نمایید.

علت برگزاری چنین مراسمی در زمستان و وقت سرما، تنها به این دلیل است که اسب ها تحرک بیشتری داشته باشند. این موضوع به سلامت اسب ها کمک بزرگی می کند. همچنین اگر این مراسمات در فصل گرما برگزار گردد می تواند برای اسب ها خطرناک باشد. اسب ها در مراسم بزکشی افغانستان بسیار پر تحرک هستند و بدنشان گرم می گردد. در صورتی که هوا نیز گرم باشد، گرمای بیش از حد بدن اسب می تواند باعث تلف شدن و مرگ حیوان گردد.

به همین دلیل تمام این مراسم ها در کشورهای مختلف در فصل سرما و در اوایل بهار که هنوز هوا خیلی گرم نشده است، برگزار می گردد. این موضوع تنها برای اسب هایی صدق می کند که به نام اسب های بزکشی معروف هستند.

چاپ انداز نام پهلوانی است که سوار بر اسب های بزکشی می گردد. این افراد نه تنها سوارکاران بسیار ماهری هستند بلکه از قدرت بدنی خوبی نیز برخوردار هستنند. این پهلوان باید بتواند همزمان که سوار بر اسب خود است، دیگر اسب سواران را کنار بزند و در عین حال توانایی برداشتن لاشه سنگین بز را از روی زمین داشته باشد. همچنین باید بتواند آن را پرتاب هم بکند. تمام این موارد، هماهنگی عالی تفکر و اعضای بدن سوارکار به همراه تیزهوشی و قدرت تعامل او به پهلوانان اجازه می دهد تا برنده مراسم بزکشی افغانستان شوند.

چرا این بازی این روزها پرطرفدار شده است؟

مراسم بزکشی افغانستان یکی از مهم ترین ورزش های ملی و البته دیرینه افغانستان است که توانسته گردشگران بسکمک را به سمت این کشور بکشاند. افراد بسیار زیادی سوار بر اسب هایشان در این مسابقه بزکشی شرکت می نمایند. شرکت نمایندگان این مسابقه باید از مهارت بسیار بالا در سوار کاری برخوردار باشند.

همچنین این ورزش تنها در افغانستان برگزار نمی گردد، بلکه مرزها را در نوردیده و در کشورهایی همانند تاجیکستان، قرقیزستان، ازبکستان و ترکمنستان نیز برگزار می گردد.

تاریخ ورزش بزکشی افغانستان

تاریخ ابداع و شروع مراسم بزکشی افغانستان با شک و شبهاتی به قرن یازدهم و دوران چنگیز خان مغول باز می گردد. هر چند که عده ای نیز زمان شروع چنین مسابقاتی را، زمان لشکر کشی های اسکندر مقدونی می دانند.

تاریخ دانان معتقدند که این ورزش ابتدا در میان سربازان ایرانی و هنگامی که می خواستند دشمنانشان را از چادرها بیرون بکشند، وجود داشت. مراسمی خاص یا ورزشی نبود. بلکه شگردی در جنگ آوری و مهارت سربازان آریایی بود که در هنگام شبیخون زدن به دشمن استفاده می نمودند. با این وجود، این مهارت در طول تاریخی جای خود را با مراسم بزکشی افغانستان عوض نمود و جنبه تفریحی به خود گرفت.

صحبت های خیر محمد سانچراکی، سرپرست فدراسیون بزکشی و نی زنی افغانستان در این خصوص:

اصلا مراسم بزکشی افغانستان در زمان های بسیار قدیم و در میان مردم های که در کوه های هندوکش زندگی می کردند، برای تمرین های نظامی به منظور رفتن به جنگ مروج بود. بلآخره این مردم به خاطر این که به رزم و جنگ و سوارکاری آماده باشند، نعش یک حیوان را می گرفتند و به نقطه که از قبل مشخص شده بود، می رساندند. در آن زمان نیز از اسب های که بسیار تند و تیز و چابک بودند و به بزکشی مهارت داشتند، استفاده می شد. در زمان اسکندر مقدونی، لشکر این جهان گشاه از طرف مرد های اسب سوار شبیخون زده میشد و اسکندر مقدونی بعد از تحقیق دانست که این کار همان اسب سوار ها که بعدا به چاپ انداز ها ها مشهور شد، است. بلاخره رفته رفته این ورزش جنبی رسمی به خود گرفت و برای اولین بار در زمان پادشاهی محمد ظاهر شاه به گونه رسمی شامل ورزش افغانستان شد.

این شخص، در خصوص آماده کردن اسب های شرکت نماینده در مراسم بزکشی افغانستان و علاقه صاحبان اسب ها می گوید:

ورزش بزکشی یک ورزش بسیار پر هزینه است، یعنی آموزش یک اسب بزکشی اندازه خرچ یک فامیل است. صاحبان این اسب ها شبیه عاشق و معشوق با هم علاقه دارند. اسب ها با چاپ انداز ها علاقه دارند و صاحب خود را می شناسند. اسب های بزکشی به دلیل این که نژاد خیلی خوب دارند و آماده کردن شان خیلی مصرف دارد، یک صد تا دو صد هزار دالر آمیکایی قیمت دارند.

بازی و مراسم بزکشی افغانستان چگونه انجام می گردد؟

ابتدا برای آماده نمودن زمین بازی که وسعت بسیار زیادی نیز دارد، دو محل را مشخص می نمایند. در یکی از مکان ها یک دایره بزرگ می کشند که لاشه بز درون آن قرار می گیرد. به این دایره، دایره حلال می گویند. چاپ اندازها در دوگروه مجزا تقسیم شده و باید لاشه را از درون این حلقه برداشته و پس از انجام یک سری اعمال دوباره به میانه همین دایره بیندازند.

مکان دومی که در میدان مسابقه قرار گرفته، بیرق نام دارد. بیرق در مقابل دایره حلال قرار داشته و چاپ اندازها باید لاشه بز را از میان آن عبور دهند. قوانین کلی این بازی هنوز در حال تغییر است. حتی تصمیم بر آن شده که به جای استفاده از لاشه بز یا گوساله از لاشه ای مصنوعی استفاده گردد. با این تصمیم که برای حمایت از حیوانات گرفته شده، دیگر هیچ حیوانی به عنوان طعمه قرار داده نمی گردد.

جوایز برنده شدن در این مسابقه نیز متفاوت بوده و از میان پوشاک، اسب یا ماشین انتخاب شده است.

مدیر اصلی فدراسیون بزکشی و نی زنی افغانستان در این باره می گوید:

ورزش بزکشی چون با اسب است، باید حقوق حیوانات مراعت گردد. لت و کوب و زدن اسب در قانون جدید بزکشی ممنوع است. اسب که به زور زدن و قمچین برود، یکی این که حقوق حیوانات مراعت نمی گردد، دوم این که اسب آماده نیست و به زور وادار به بزکشی می گردد. قرار است از این پس در ورزش بزکشی از گوسالۀ مصنوعی استفاده گردد. این گوساله ها به اندازۀ گوساله اصلی وزن دارد و از مواد کیماوی ساخته می گردد.

سختی های ورزش و مراسم بزکشی

در مراسم بزکشی افغانستان خطرات و اتفاقات ناگوار بسکمک می افتد. در حقیقت این ورزش را می توان یکی از خشن ترین ورزش ها دانست. به همین دلیل ورزشکاران و چاپ اندازها باید به اندازه کافی مهارت شرکت در این مسابقه را داشته باشند. در حین اسب سواری احتمال برخورد اسب ها و سوارکاران به یکدیگر وجود دارد. همچنین بسیار اتفاق می افتد که سوارکاری از روی اسبش به زمین پرتاب گردد که در این صورت شکستن دست و پای سوارکاران را موجب می گردد.

همچنین نبود زمین مشخص برای این بازی و اجرا شدن آن در دشت های شمال و شمال شرق افغانشتان یکی از دلایل آسیب های به وجود آمده در این بازی است.

شرایط شرکت در این مسابقه

هیچ شرطی به جز داشتن اسب برای شرکت در این مسابقه وجود ندارد. به این شکل که هر کس که اسب داشته باشد و سوارکاری بداند می تواند برای شرکت در این مسابقه ثبت نام کند. جز این مورد، شرایط دیگری برای تفکیک بازیکنان وجود ندارد. بازیکن های بزکشی یا همان چاپ اندازها در افغانستان، گاه برای شرکت در این مسابقه، نیاز به سال ها تمرین و کسب درآمد دارند.

هم اکنون لاشه ای که د راین مسابقه استفاده می گردد، ذبح شده و دست و پاهایش از زانو به پایین قطع می گردد. به خاطر اینکه لاشه بز یا گوساله سفت گردد، قبل از بازی و برای یک شبانه روز در آب سرد می خوابانند.

اگر وزن لاشه نیز سبک باشد، درون آن را با سنگ پر می نمایند، تا سنگین گردد.

مراسم بزکشی افغانستان در میان مردم افغان بسیار پر طرفدار بوده و حتی کمک های دولتی برای برگزاری آن انجام می گردد. بسکمک از افراد دولتی از این ورزش حمایت می نمایند. حتی محمد ظاهرشاه همزمان با جشن تولد شاهنشاهی اش خواستار برگزای این مسابقه شد. بعد ها، در رژیم های مختلف زمان برگزاری این مراسم تغییر یافت. سالروز سازمان ملل متحد یکی از تاریخ های برگزاری این مسابقات است.

توده برآئی چیست؟

به مسابقات بزکشی که در جشن های عروسی برپا می شد، توده برآئی می گویند. در شمال افغانستان حداقل قبل از تجاوز شوروی در 1979، تا چند صد سوارکار می توانستند هم زمان با هم در نوع خاصی بزکشی که در زبان دری به توده برآئی معروف است به رقابت بپردازند.

نام این ورزش، حتی در افسانه ها نیز آورده شده است و آن را منسوب به منطقه و حوزه آمودریا می دانند. اسب های نژادهای خاصی برای شرکت در مسابقه بزکشی پرورش داده می شوند. نژاد قتغن و اسب ترک دو نژادی هستند که برای مراسم بزکشی افغانستان استفاده می شوند.

منبع: theculturetrip.com