سفر به دور جهان و ایران در مقام خبرنگار روزنامه آبزرور - مجله بوشهری ها

این سفرنامه حاصل سیاحت هفده ماهه نوین بی از کشورهای آسیا، اقیانوسیه و آمریکای لاتین است که او در سال 1956 بدان مبادرت کرد. توضیح وی از این سفر دور و دراز با سفرنامه های مرسوم بسیار متفاوت است. او مشاهدات خود را در 73 گفتار مستقل از هم چنان تدوین نموده که خواننده می تواند هر گفتار را که مایل است انتخاب کند و بخواند، بی آنکه پیوستگی مطالب را از دست بدهد. در هر گفتار مطالبی را که از نظر تاریخی و مسائل روز حائز اهمیت است، توضیح داده و در عین حال از ذکر خاطرات روزانه که اگر بدان اقدام می کرد، سیاحت نامه اش مثنوی هفتادمن کاغذ می شد، خودداری نموده است.

توین بی می گوید: سفری که در این کتاب توصیف می کنم طولانی ترین مسافرتی است که من و همسرم در زندگی به آن اقدام نموده ایم. بعد از آنکه از مشاغلمان در انستیتوی سلطنتی مسایل بین المللی در لندن بازنشسته شدیم فرصت انجام این سفر طولانی را به دست آوردیم. همسرم سی و چهار سال و من سی و سه سال در این انستیتو کار کردیم. بر این اساس تصمیم گرفتیم فصل جدیدی در زندگی خود بگشاییم؛ به نظر می رسید پُربارترین کار آن است که خودمان به سفری طولانی برویم تا بتوانیم مردم و مکان هایی را ببینیم که قبلا در حین کار با آن ها آشنا شده بودیم؛ البته آن آشنایی مستقیم نبود. دیدار چهره به چره با اشخاص و دیدن مناظر یک سرزمین به چشم خود در مقایسه با مجلداتی از نوشته ها و تصاویر و نقشه ها، ارزشمندتر است. ما به سفری توان فرسا اما پرفایده رفتیم. با خاطره ای از دوستی های تازه و معلومات جدید، که برای بقیه عمر ما سرمایه گرانبهایی خواهد بود، به خانه بازگشتیم.

آنچه توین بی در سیاحت نامه خود توصیف می نماید، به دلیل احاطه حیرت انگیزش به وقایع تاریخ ایام گذشته و مسائل روز عالم و نیز به دلیل ژرف نگری معمول خود به علل و عوامل حوادث و تأثیر متقابل رخدادهای دنیا بر یکدیگر، اثری خواندنی و ماندنی پیش روی خواننده می نهد. در حقیقت دایره المعارفی از نکات بدیع جغرافیای تاریخی فراهم آورده و آن را به صورت سکانس های سینمایی، نه آنکه تنها توضیح داده باشد، بلکه چنان تدوین نموده که گویی به خواننده می گوید بعد از قرائت اثر جاودانه و بسیار مطولش به نام آنالیز تاریخ در دوازده جلد، حال تکیه بدهد و آنچه او در این سفرنامه به زبان ساده تر بر پرده ذهن او مجسم می نماید، تماشا کند و از رنگارنگی آن لذت ببرد.

توین بی در توضیح تشبیهات و قیاسات مناظری که در اکناف عالم می بیند، استادی بی بدیل است و می کوشد به عمق و ریشه این استعارات و تأثیراتی که بر جا گذاشته اند، موشکافانه نظر کند و آنچه خود می بیند، پیش چشم خواننده بگذارد تا او هم از تماشای آن احساس التذاذ کند. برای مثال وقتی از اصفهان در جهت یزد به سفر می رود و به روستاها و شهرک های در جهت راه اشاره می نماید و از عقدای عطشان و تفتیده لب در کویر ایران یاد می نماید و از کوشش و استعداد مردمان کویری در حفر قنوات و جدال برای زنده ماندن، چنان تصویری بر پرده خیال می آورد که گویی اگر چنان مبارزه ای نمی بود، حواشی کویر ایران نیز همچون ربع الخالی عربستان خالی از حیات می شد؛ اما به گمان او انسان ایرانی به این ممسکی طبیعت پاسخی خلاق داده است. در مقابل تشنه لبی شرق اصفهان او با چند ساعت طی سفر در جهت دیگری به کوه های بختیاری و وفور آب و سرسبزی این بخش از ایران اشاره و تضاد این دو منطقه را با قلم سحرانگیز خود بیان می نماید.

در سفر به دور دنیا توین بی در مقام خبرنگار روزنامه آبزرور فعالیت می کرد. آنچه در این کتاب ذکر نموده، قبلا به گونه مقاله در این روزنامه به چاپ رسانیده بود. به دلیل همین فعالیت های میدانی و مطالعات عمیق دانشگاهی و به ویژه در مقام مسئول انستیتوی سلطنتی مسائل بین المللی یک پا در تاریخ گذاشته و پای دیگر در حوادث جاری دنیا داشت و آثار متعددی هم منتشر کرد؛ از جمله دوره دوازده جلدی آنالیز تاریخ که نامش را به عنوان برجسته ترین تحلیل گر فلسفه تاریخ در دنیا پرآوازه کرد.

توین بی این کتاب را در ایام پختگی و بعد از بازنشستگی از فعالیت های رسمی خود تحریر کرد که به دلیل زبان نسبتاً روایی آن بسیار مورد توجه واقع شد و در زمره آثار معروف او نهاده شد. از آنجا که توین بی در روایت خود از ذکر اسامی مکان ها و ناموران تاریخ درنگ نمی نماید، مترجم نیز در پانوشت های کتاب در حد مقدور به اختصار به آنها اشاره نموده است.

کتاب از شرق به غرب: سفر به دور دنیا و ایران نوشته آرنولد توین بی با ترجمه محمدحسین آریا در 384 صفحه، شمارگان 550 نسخه و بهای 90 هزار تومان از سوی انتشارات اساطیر منتشر شده است.