آیا لودرها نقش برجسته اشکانی الوند را می بینند؟ - مجله بوشهری ها

داستان چیست؟

سنگ نگاره ای که هر چند بیش از یک سال گذشته توسط یک کوهنورد کشف شد و باستان شناسی آن را بررسی کرد، اما تا امروز برای جلوگیری از وارد شدن هر نوع آسیبی به آن تا قبل از ثبت ملی، تصویر و مکان دقیقش را پنهان کرده اند؛ نقش برجسته ای برجسته از دوره اشکانی در میشان الوند

بیشتر بخوانیددشت میشان همدان، مکانی برای آرامش روح و روان

داستان جاده کشی در راستا معروف به Z یا زیگزاگی که به میشان الوند زخم خورده در چند سال گذشته می رسد، نه تنها باعث نگرانی فعالان میراث طبیعی و محیط زیست شده بود، بلکه حالا فعالان میراث طبیعی و باستان شناسان نیز باید از حضور لودرها در این منطقه طبیعی در دل الوند نگران باشند، نگرانی از کاری که می توان آن را ندانم کاری دانست در مقابل تخریب حدود 6 سال گذشته نخستین کتیبه ای که می گفت همدان هم سنگ نوشته داشته و تا قبل از آن کشف نمی دانستند!

حالا نه تنها باستان شناسی که این اثر را بررسی کرده نگران شرایط آن است، بلکه فعالان میراثی نیز از نبود هیچ حفاظتی برای این نشانه تاریخی خبر می دهد.

نام الوند و تاریخی که در پشت این کوه نهفته

اسماعیل همتی ازندریانی، مدرس باستان شناسی دانشگاه بوعلی که این سنگ نگاره را بررسی کرده و حتی مقاله ای درباره آن در یکی از نشریات معتبر انگلیسی زبان منتشر کرد، پیرامون آیا لودرها نقش برجسته اشکانی الوند را می بینند؟، توضیح می دهد.

او نام این کتیبه تاریخی را نقش برجسته اشکانی در میشان الوند می گذارد و می گوید: مساله این است که در هر جایی زمانی که درباره دوره ماد صحبت می کنیم و در هر جایی که نام همدان به زبان می آید چه هگمتانه مادی یا اکباتان اشکانی یا هر چیز دیگری، نام الوند نیز در کنار آن است. در واقع، جایگاه الوند بگونه ای است که باعث شده تا این شهر شکل بگیرد، یعنی وابستگی و پیوستگی که بین الوند و همدان وجود دارد، از دوره مادها ظاهر شده و بروز پیدا کرد.

وی با بیان اینکه می دانیم سال 224 قبل از میلاد امپراطوری اشکانی ها شروع شده، اما زمان زیادی طول می کشد که اشکانی ها بتوانند به غرب ایران نفوذ کرده و بین النهرین را فتح کنند، ادامه می دهد: برای نخستین بار مهرداد الوند حدود 2200 سال قبل یعنی در سال 141 قبل از میلاد همدان و بین النهرین را فتح می کند که از این زمان به بعد اشکانیان به همدان مسلط می شوند.

او یکی از فاکتورهای اصلی انتخاب همدان به عنوان پایتخت مادها را رشته کوه الوند می داند و می افزاید: می دانیم الوند دو کتیبه هخامنشی دارد، یعنی آن محوطه یک منطقه مهم استراتژیک برای عبور به سمت جنوب ایران و جنوب غرب ایران است، اتفاقی که در دوره های دیگر نیز اهمیت خود را حفظ می کند چون، راستا این تاریخگردی به سمت تویسرکان سرازیر می شود و یک راه نیز از ملایر به سمت فلات مرکزی می رود، راه دیگر نیز از سمت اسدآباد همدان وارد دشت گودین و سمت غرب و بین النهرین می شود که این نشان دهنده اهمیت ارتباط همدان از طریق گودین است که در واقع به نوعی بخشی از راستاهای راه شاهی بود.

این مدرس دانشگاه همدان؛ با تاکید بر اینکه هنوز رشته کوه الوند از نظر باستان شناسی به درستی مطالعه و بررسی نشده، فقط تخریب هایی در آن رخ داد، اضافه می کند: چند سال قبل نخستین نقش برجسته که توسط عباس نوروزی جم شناسایی شده بود، نشان داد که همدان نیز نقش برجسته دارد، اما ما از آن چیزی نمی دانستیم.

همتی به کشف دومین نقش برجسته در همدان توسط حمید دیداری، فوق لیسانس باستان شناسی و کوهنورد در یک سال و نیم گذشته اشاره می کند و می گوید: بعد از بررسی متوجه شدیم که آن نقش برجسته ای با جزییات دقیق، در واقع یک الگوست که شباهت زیادی به نقش برجسته هرکول دارد، اما متاسفانه سرمایش و گرمایش هوا در طول سال ها به مرور باعث فرسایش و از بین رفتن کیفیت این اثر تاریخی شد.

این باستان شناس با این وجود به تیپیک این نقش برحسته اشاره می کند که اصطلاحا به آن صحنه های بزم می گویند و ادامه می دهد: این صحنه به صحنه های بزم شاهانه که جامی در دست دارند و نوشیدنی می ریزند تشابه دارد. از سوی دیگر می توان گفت آن یک نقش خالی نیست، بلکه یکسری مظاهر از ایزدان ایران باستان را نیز مشابه آن داریم مانند نقش خورشید یا میترا که همه این موارد شواهدی از ایزدان ایران باستان است.

او دوره اشکانی را تنها دوره ای می داند که این نوع از نقش ها به این شکل وجود دارد و در اصل تکرار شده اند، مانند تنگه سروک های دو و چهار در منطقه خوزستان که نقش های تیپیک این دوره را در خود دارد یا در رباط ماهی یا موزه شوش که این نقش ها از دوره سلوکی باقی مانده اند.

این مدرس دانشگاه کامل ترین نقش را متعلق به بیستون می داند و می گوید: با توجه به این تصویر، هنر تحت تاثیر هنر هلنی است، یعنی تنها دوره ای که هنر هلنی و تاثیرات آن را در دوره اشکانی داریم، آن برای ما محرز و یک الگوست که می توان گفت احتمالا نمونه تصویر قله یخچال نیز از همین اثر الگوبرداری شده است، نقشی کامل تر با جزییات دقیق تر و در ابعاد بزرگتر.

همتی ازندریانی به تکمیل پرونده ثبتی این اثر تاریخی اشاره می کند و می گوید: درخواست ثبت این نقش برجسته را به میراث فرهنگی داده ایم، با تکمیل پرونده کارها اجرا شده و قرار بوده تا با اضافه شدن طرحی به آن، کارهای ثبت اثر نیز انجام شوند، اما تا کنون برای حفاظت از این اثر کاری انجام نشده است.

سنگ نگاره اشکانی ها را چطور در مقابل لودرهای الوند حفاظت می کنند

حسین زندی، فعال میراث فرهنگی همدان اما شرایط این نقش برجسته را این طور روایت می کند.

او می گوید: حدود یک سال و نیم گذشته حمید دیداری، کوهنورد و دانشجوی ارشد باستان شناسی در زمان طی کردن این راستا، به نقش برجسته ای شبیه به نقش برجسته مهری در قله یخچال برخورد می کند که دو سال قبل حفاران غیرمجاز تاج آن را شکستند و دور تا دور آن را در دل کوهستان الوند سوراخ کرده اند و هیچ نهادی مانعی برای انجام این کارها در مقابل این حفاران ایجاد نمی کند و آن را به استاد باستان شناس دانشگاه خود اطلاع می دهد.

وی با اشاره به سنگ نگاره جدید که شباهت زیادی به نقش برجسته مهری دارد و بسیار کامل تر و مهم تر از آن است، بیان می کند: اکنون نگرانی ما برای این است که احتمال تخریب و نابودی سنگ نگاره تازه کشف شده در این ساخت وسازها و جاده کشی ها و توسعه میدان میشان وجود دارد، چون کسانی که در این منطقه در حال کار هستند، حتی از اهمیت چنین اثری چیزی نمی دانند و ممکن است حتی مسئولان به اهمیت آن پی نبرند، چون هنوز در فهرست آثار ملی به ثبت نرسیده است.

او با اشاره به تخریب سنگ نگاره های تاریخی 9 هزار ساله در پروژه جاده کشی راستا برگشت امامزاده کوه که بدون توجه به میراث فرهنگی رخ داد، می گوید: اکنون نیز جای نگرانی برای تخریب دوباره وجود دارد، به همین دلیل نیز قرار است تا زمان ثبت ملی اثر، مکان و تصاویر متعلق به آن در جایی منتشر نشود.

زندی اضافه می کند: آن نقش برجسته، شباهت زیادی به نقش برجسته های الیمایی خوزستان دارد و نسبت به تصویر نقش برجسته قله یخچال بسیار کامل تر است.

منبع: همگردی