جاده ابریشم چرا به این نام معروف شده است؟ - مجله بوشهری ها

نگاهی بر تاریخ جاده ابریشم

در بسیاری از کتب تاریخی این گونه نوشته اند که جغرافی دان آلمانی، فردیناند ریختوفن برای اولین بار در سال 1877 به این جاده پهناور نام ابریشم را داده است وتنها علت آن هم حمل ابریشم چین از این جاده به کشورهای حوزه دریای مدیترانه و منطقه ها دیگر است. این نام دلالت بر شبکه ای از راه های تجاری در این جهت داشت که چین و اروپا را از قرن 3 پیش از میلاد به هم وصل می کرد. اما مالکوم کالج، مورخ و تاریخ نگار معروف انگلیسی، به وجود آمدن جاده ابریشم را به اوایل دوران مهرداد دوم، یکی از شاهان سلسله اشکانیان مرتبط دانسته است. می توان در هر دوی این نظریه ها شک کرد زیرا، اگر چه محل قرار گرفتن مکان هایی پیش از تاریخ همانند تپه چخماق شاهرود، تپه حصار دامغان، چشمه علی ری و یا تپه های سراب وسرآسیاب کرمانشاه را به دقت آنالیز کنیم، به این نتیجه خواهیم رسید که انسان ها و تمدن های پیش از تولد مسیح نیز به اهمیت و جایگاه این شاهراه تجاری پی برده بودند.

پس در نتیجه جاده ای که امروزه آن را جاده ابریشم می نامیم سال ها قبل تر وجود داشته و شناخته شده بوده است و بعلاوه اهمیتی معین نماینده داشته است. در حدود 4 الی 6 هزار سال پیش از میلاد مسیح، مردمی که در کنار صحرای غربی و صحرای مصر زندگی می نموده اند، آغاز به تبادل و آوردن حیوانات اهلی از این منطقه به منطقه ها خودشان نموده بودند.

حتی پیش از ظهور فرعون های مصری، 4 هزار سال قبل از میلاد مسیح در منطقه کنعان، از جنوب غربی آسیا جانوران اهلی و سفال خریداری و به وسیله این جاده به مصر منتقل می شده است. در زمان ساسانیان، بازرگانی در جاده ابریشم و دریافت حق و حقوق گمرکی از آنان، یکی از راه های درآمدی حکومت ساسانیان از این جاده و از بازرگانان و کاروانیان بوده است. ضمن این که تجار ایرانی گیاهان دارویی و عسل، قالی، سنگ های با ارزش و گران بها و پارچه های مرغوب بیشترین تجارتشان بوده که به وسیله این جاده انجام می شده است. شاید برایتان جالب باشد که بدانید بزرگ ترین مشتری تجار ایرانی، چینی ها بوده اند.

از صادرات مهم چین هم به ایران پارچه های ابریشمی بوده است که حتی در دوره ای حکم پول رایج و مقبول را داشته است. این جهت از دوران پیش از تولد مسیح تا عصر حکومت صفویه یکی از راه های اصلی تجارت آسیا و شاید دنیا محسوب می شده است که در دوره های مختلف چند راه فرعی به راه اصلی آن یا پیوسته است و یا از آن منشعب شده است. بنابراین در طول این شبکه های ارتباطی تجاری برای کسانی که از آن گذر می کردند، بناها، روستاها و شهرهای گوناگونی هم ساخته و مورد استفاده قرار گرفته اند. برخی از این شهر ها هنوز هم به حیات شهری خود ادامه می دهند و وجود دارند. به عنوان مثال از مشهد و ری می توان به این شهر هایی که هنوز ادامه حیات می دهند می توان اشاره نمود. اما بسیاری از این شهر ها به ویرانه یا تپه های باستانی در حال حاضر تبدیل شده اند. از جمله بناهای این جهت می توان به کاروانسرای شرف ، کاروانسرای آهوان، کاروانسرای قوشه ، کاروانسرای بیستون و پل های بیستون و خاتون را نام برد.

ضمن آن که باید حتما به این نکته اشاره نمود که به علت پر تردد بودن این جاده، کتیبه ها و نقش برجسته های مهمی در حاشیه این جاده بر روی کوه ها و صخره ها کنده شده که حکم تبلیغات و تبلیغات آن لاین امروزه را برای تجار، در آن موقع داشته است. از مهم ترین این تبلیغات باستانی می توانیم به نقش برجسته آنوبانی در سرپل ذهاب کرمانشاه که قدیمی ترین نقش برجسته کشور ایران است و یا نقش برجسته بیستون در نزدیکی کرمانشاه و نقش برجسته فتحعلی شاه قاجار در کنار چشمه علی ری که روی نقش برجسته بهرام چوبین حجاری شده است، اشاره کنیم. البته از نظر تاریخی باید این نکته را بدانید که هدف ایرانیان در آن موقع تنها از داشتن ابریشم، تجارت نبود بلکه می خواستند امپراتوری روم را تضعیف نمایند. البته سران بیزانسی در برابر این سیاست ایران ساکت نمی ماندند و به مقابله بر می خواستند اما بی نتیجه می ماند که شرح آن البته در مجال این بحث نیست.

در حدود سال 531 میلادی، بین ایرانیان، بیزانسی ها و ترک ها بر سر تصاحب امتیاز جاده ابریشم رقابتی بسیار بزرگ شکل گرفت. بر طبق پژوهش های باستانی صورت گرفته در زمینه جاده ابریشم، اهمیت این جاده از قرن 19 برای اروپاییان معلوم شد و آن ها در صدد پژوهش ها و عملیات باستان شناسی در این منطقه بر آمدند. در این راه اتفاقا اشیای باستانی نیز کشف شد که هم اکنون در موزه هرمیناژ سنت پترزبورگ نگه داری می گردد و در سال 2014 قسمتی از این اشیا کشف شده به نمایش عموم نیز در آمدند.

جاده ابریشم تازه

در حال حاضر مجمع دنیای شهرهای جاده ابریشم در شهر قزوین به عنوان یک مرکز بین المللی فرهنگی، مالی و گردشگری در ایران با نظارت آژانس برنامه اسکان با هدف تعامل سازنده و همکاری متقابل با 300 شهر از 73 کشور که در جهت جاده ابریشم قرار دارند شکل گرفته است. هدف این سازمان، تحقق اهداف پایدار توسعه تجاری با تشکل هایی فرهنگی، مالی و گردشگری است که در سال 1395 در کاروانسرای سعد السلطنه شهر قزوین تاسیس شد.

در 16روز مه سال 2017 طی مرنامی در چین و با حضور 30 تن از رهبران دنیا، جاده ابریشم تازه در چین افتتاح شد تا را تازه برای فرصت های مالی چین که در حال حاضر یکی از قدرت های مالی دنیا است، به وجود آید. جاده ابریشم تازه امکانی تازه در اختیار کشورها قرار می دهد تا تجارت خود را از آسیا، اروپا وآفریقا را بیش از پیش توسعه دهن